Hamilelikte Hangi Görüntüleme Yöntemleri Güvenlidir?

Hamilelik süreci hem anne hem de bebek için son derece hassas bir dönemdir. Bu dönemde yapılacak her tıbbi işlem, hem annenin sağlığı hem de bebeğin gelişimi açısından dikkatle değerlendirilmelidir. Görüntüleme yöntemleri de bu işlemler arasında önemli bir yere sahiptir. Peki, hamilelikte hangi görüntüleme yöntemleri güvenlidir? Hangi durumlarda hangi tetkikler tercih edilir? Bu sorular, hem anne adaylarının hem de doktorların sıklıkla gündemine gelir.

Radyasyonun Gebelikteki Etkileri

Öncelikle radyasyonun gebelikteki etkilerinden bahsetmek gerekir. X-ray (röntgen) ve bilgisayarlı tomografi (BT) gibi radyasyon içeren görüntüleme yöntemleri, özellikle ilk trimesterde (ilk 12 hafta) bebekte gelişimsel sorunlara yol açabilecek potansiyele sahiptir. Ancak bu, her röntgenin zararlı olduğu anlamına gelmez. Alınan radyasyon dozu, tetkikin uygulandığı bölge ve annenin genel durumu gibi faktörler bu konuda belirleyici olur.

Gelişmiş cihazlar sayesinde günümüzde radyasyon dozları oldukça düşürülmüş olsa da, gereksiz radyasyon maruziyetinden kaçınmak hala temel bir ilkedir.

Hamilelikte Güvenle Kullanılan Görüntüleme Yöntemleri

Ultrasonografi (USG)

Hamilelik döneminde en sık ve güvenle kullanılan görüntüleme yöntemidir. Ses dalgalarıyla çalıştığı için radyasyon içermez. Hem anne adayının hem de bebeğin gelişimini izlemek için sıklıkla tercih edilir. Doğrudan fetal değerlendirme yapılabilmesi ve anomali taramalarının mümkün olması, ultrasonun vazgeçilmezliğini artırır.

Gebelik takibinde 3 ana dönemde yapılan ultrasonlar vardır:

• İlk trimesterde gebelik doğrulaması ve kalp atışları

• 33. haftada detaylı anatomik tarama

• 32. hafta civarında büyüme ve pozisyon değerlendirmesi

  
  

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)

MR, radyo dalgaları ve güçlü manyetik alanlar kullanarak görüntü elde eder. Radyasyon içermez. Bu nedenle, özellikle ultrasonun yetersiz kaldığı durumlarda hamileliğin 2. ve 3. trimesterinde güvenle kullanılabilir. MR sayesinde beyin, omurga, karaciğer gibi yumuşak doku bölgelerinde detaylı inceleme yapılabilir.

Ancak bazı durumlarda MR cihazında kontrast madde (gadolinyum) kullanılması gerekebilir. Gadolinyumun gebelikte güvenliği tam olarak netleşmediği için, kontrastsız MR tercih edilir.

Dikkatle Yaklaşılması Gereken Yöntemler

Röntgen

Düşük dozda radyasyon içerir. Diş röntgeni gibi bazı türleri görece güvenli kabul edilse de, özellikle pelvik ve abdominal bölgeler söz konusuysa kaçınılması gerekir. Acil durumlarda doktorun risk-fayda analiziyle karar verilir.

Bilgisayarlı Tomografi (BT)

BT, yüksek çözünürlüklü görüntüleme sağlasa da oldukça yüksek dozda radyasyon içerir. Gebelikte genellikle önerilmez. Ancak ciddi hayati risk taşıyan durumlarda (örneğin akciğer embolisi) dikkatle kullanılabilir. Bu gibi durumlarda karın bölgesi kurşun önlükle korunur ve bebeğe radyasyonun ulaşması engellenmeye çalışılır.

Hangi Durumlarda Görüntüleme Gerekebilir?

Hamilelikte görüntüleme tetkikleri yalnızca bebeği izlemek için değil, annenin yaşadığı sağlık sorunlarını değerlendirmek için de gereklidir. Örneğin:

• Şiddetli karın ağrısı

• Nefes darlığı

• Travma (düşme, çarpma)

• Şüpheli enfeksiyonlar

• Preeklampsi, gestasyonel diyabet gibi komplikasyonların takibi

Bu durumlarda doktor, hem anne hem bebek sağlığını göz önünde bulundurarak en uygun görüntüleme yöntemine karar verir.

İstanbul’da Gebelik Dostu Görüntüleme Merkezleri

İstanbul gibi büyük şehirlerde, gelişmiş cihazlarla donatılmış ve gebelik sürecine uygun hizmet sunan görüntüleme merkezleri mevcuttur. Özellikle radyasyon içermeyen tetkikler için özel uzmanlık gerektiren bu merkezlerde, radyoloji uzmanları gebelik protokollerine hakimdir. Ayrıca bazı merkezlerde İngilizce raporlama da yapılarak yurt dışında doğum planlayan aileler için kolaylık sağlanmaktadır.

Bilinçli ve Güvenli Görüntüleme Mümkün

Hamilelikte görüntüleme işlemlerinden tamamen kaçınmak gereksizdir; önemli olan, hangi yöntemin ne zaman ve nasıl kullanılacağını bilmektir. Ultrason ve MR gibi radyasyonsuz yöntemler çoğu zaman yeterli olurken, gerekli durumlarda doktor kontrolünde röntgen ve BT gibi işlemler de planlanabilir. En doğru yaklaşım, hekiminizin yönlendirmeleri doğrultusunda hareket etmek ve sadece ihtiyaç duyulan tetkikleri uygun merkezlerde yaptırmaktır.